Errezetak:

Alberjinia baba ganush
Haragiz betetako alberjiniak
Bakailao-mokadu alberjinia eta piper erre tenpura
Ratatouille

Alberjinia

Datu fitxa

Izena/latin

Alberjinia / Solanum Melongena

Alberjinia Solanazeoen familiakoa da, 75 genero eta landare toxikoen 2.300 espezie inguru biltzen dituena, horien artean belladona, mandragora eta erabelarra. Gutxi dira kontsumi daitezkeen solanazeoak; horien artean alberjinia, tomatea, piperra eta patata daude.

Motak

Fruitu motaren arabera:

• Zerrendatutako alberjinia motako barietateak: famatu egin dituzten populazioari lotutako barietateak dira, hala nola, Gandiaren Zerrenda, Foioen Zerrenda, Xátivaren Zerrenda, etab. Haien fruituak luzera ertainekoak dira, 250 eta 400 gramo arteko pisua daukate eta azal zuria eta morexka dute.
  
  
• Alberjinia barietate luzeak: alberjinia horiek luzangak dira, moreak, ilunak, eta 150 eta 250 gramo arteko batez besteko pisua dute. Mirabelle, Helena, Talina, Mileda eta Viserba barietateak dira talde honen adibide.

• Alberjinia barietate biribilak: negutegietan gehien landatzen direnak izaten dira, eta fruitu biribila izaten dute, kolore ilunekoa. Talde honetan Bonica, Redonda eta Black Beauty ditugu.
  
  
• Alberjinia barietate erdi-luzeak: mota hori more kolorekoa izaten da. Talde honen barietateen artean Cava, Diva, Adria eta Paula daude.

Jatorria

Bere laborantza oso zaharra da. K.a. 2000. urtea baino lehenagotik lantzen hasi zela uste da, Asiako hego-ekialdean bere jatorria kokatzen duten dokumentu idatzi ugari izanik.

Datu zaharrenek Assam estatuan (Indiako ipar-ekialdean), Birmanian eta Txinan kokatzen dute jatorria. Merkatari arabiarren laguntzarekin, Afrikako iparraldera iritsi zen, eta, geroago, Erdi Aroan, musulmana zen Espainiatik sartu zen Europara; handik, Mediterraneora zabaldu zen.

Nola prestatu ez jakiteagatik edo jangarriak ez diren espezieak erabiltzeagatik digestio-arazo asko sortu zituen. Haren kontsumoak sukarra, epilepsia eta eromena bezalako gaixotasun ugari eragiten zituela uste zen, eta landarea apaingarri eta exotiko gisa erabili zen denbora luzez, eta ez elikagai gisa.

Gaztelerazko alberjiniari buruzko lehen dokumentazioa Cancionero de Baena izeneko liburuan dago (XV. mendekoa), eta bertan haren erabilerak eta bertuteak aipatzen dira. Gainera, espainiarrek Amerikan sartu zuten.

Nutrizio-balioa eta propietateak

Bere energia- eta nutrizio-balioa, beste barazki batzuekin alderatuta, txikia da. Kaloria gutxi, karbohidrato kopuru jakin bat eta proteina gutxi ditu. Ez du koiperik.

Bere ur-edukia handia da (%92), zuntz-kantitatea moderatua eta mineraletan aberatsa da, hala nola potasioan, kaltzioan, sufrean, burdinean eta B eta C bitaminetan.

Pertsona sentikor batzuentzat alberjinia ez dago oso gomendatuta, erreakzio alergikoak edo buruko minak eragin ditzaketen aminak baititu (serotonina eta tiramina).

Nutrizio-propietateen artean honako hauek aurki ditzakegu:

• Antioxidatzailea: bai alberjiniaren azalean, bai barrualdean, nasunina, azido klorogenikoa eta azido kafeikoa aurki ditzakegu, gaixotasun kardiobaskularren eta degeneratiboen aurka laguntzen dutenak.
  
  
• Diuretikoa: giltzurrunetako litiasia (kalkuluak), edemak (likidoen erretentzioa), hipertentsio arteriala eta bihotzeko nahasmenduak daudenean oso ona da kontsumitzea, gernu-ekoizpena handitzen baitu, giltzurrunak iragazteko duen ahalmena estimulatuz.
  
  
• Libragarria: araztailea da bere landare-zuntz (zelulosa) edukiagatik.
  
  
• Digestioa errazten du: behazun-funtzioa aktibatzen du, baita zuku pankreatikoa ekoiztea ere; horregatik, digestioarekin laguntzen du, batez ere behazun-dispepsia kasuetan.
  
  
• Odoleko koipeak murrizten ditu: kolesterola murrizten eta arteriosklerosia prebenitzen laguntzen ditu, izan ere, dislipemien tratamenduetan laguntzen duten estatinak ditu (gantzekin arazoak), hala nola hiperkolesterolemia edo hipertriglizeridemia.
  
  
• Hipogluzemiatzailea: gluzemia-mailak ere murrizten ditu, diabetikoentzat oso onuragarria izanik.
  
  
• Minbizia prebenitzeko laguntza: hainbat ikerketek minbiziaren aurka babesteko fitokimiko asko daudela frogatu dute.

Sukaldaritza erabilerak. Alberjiniarekin zer egin 

Alberjinia ondo heldua dagoen ala ez jakiteko hatzekin azalaren gainean presio leuna egitea da trikimailua. Hatzek arrastoa uzten badute, alberjinia heldu dago.

Beti kozinatu behar da, inoiz ez gordinik jan.

Bere plater ezagun eta ikonikoenen artean, Espainian adibidez, Samfaina, Escalivada edo Espencat daude, non alberjiniak piperrak laguntzen dute. Italiarrek Caponata dute, greziarrek Mousaka, turkiarrek Imam Bayildi, etab. baina alberjinia duen platerik ospetsuena Ratatouille da.

Erreta, salteatuta edo egosita kozinatu daiteke. Lurrunetan prestatu nahi badugu, xerratan moztu eta minutu batzuetan gatzarekin uztea da onena, mingostasuna gal dezan.

Frijitzean, 24 orduz gatza duen uretan sartuta uztea gomendatzen dizugu, belaki bat bezalakoa ez izateko eta olio guztia xurgatzeko.

Alberjinia nola gorde

Alberjiniak gordetzeko orduan, hobe da gainerako barazki eta fruituetatik bereiztea, alberjiniek beste landare batzuek botatzen duten gas etilenoari erreakzionatzen baitute, hozkailuan iluntzen diren bananak bezala.

Izoztu nahi baditugu, xerratan, dadotan, tiratan edo nahi duzun moduan garbitzea eta moztea da onena, eta gero galdarraztatzea edo plantxatik pasatzea. Galdarraztatzea erabakitzen baduzu, minutu batez edo biz irakinaldi bat eman beharko diezu, eta gero ur hotza eta izotza duen ontzi batean sartu, egosketa mozteko.

Alberjiniak kontserbatzeko beste modu egoki bat hutsean ontziratutako ontzietan edo kontserba-ontzietan sartzea da. Kasu horretan ere, beharrezkoa izango litzateke lehenago alberjiniak garbitzea, ebakitzea eta prestatzea, adibidez labean edo txingarretan erreta, eta erabiliko dituzun kristalezko poteak esterilizatzea.

Ozpinez ondu ditzakezu, belar usaintsu edo baratxuriren batekin batera, edo oliotan sartu, zartaginean edo eskabetxean salteatu ondoren.

Bere sasoirik onena

Batez ere udan landatu eta irailetik abendura bitartean biltzen dira.

Bitxikeriak

• Txinako aristokraziako emakumeek, antzina, alberjinia oskola tindu bat egiteko erabiltzen zuten, hortzak margotzeko erabiltzen zutena, bere edertasuna nabarmentzeko.
  
  
• Barruko ore xehatua eguzkiaren erredurak arintzeko erabil daiteke.

• Kosmetikan oso erabilgarria da, maskara nutritiboak eta hortzetako pastak prestatzen baitira.
  
  
• Lo ezinerako oso ona da, eta mozkortzearen aurka egiten du, salda edo infusioetan hartuz gero.
  
  
• Espainian, jatorrizko deitura duten alberjinia barietate autoktono bat dago, "Almagroko berenjena" izenekoa, Calatrava eskualdean landatzen dena, Ciudad Realen.
  
  
• Zoroen sagar edo sagar gaiztoa deitu izan zaio.
  
  
• Alberjinia marmelada hebrearrek "Purim" edo patuaren festan kontsumitzen duten gozoki ohikoenetako bat da.
  
  
• Antzinako Indian alberjinia medikuntza herboristan erabiltzen zen, diabetesaren tratamendurako.
  
  
• Israelgo barazki hau oso plater ezaguna da, eta era askotara zerbitzatzen da: entsaladetan, haragi xehatuz beteta edo gazta urtuz estalita.
  
  
• Tailandian "Kayanthi hmat" izeneko alberjinia plater tipiko bat dago, oilaskoz eta ganbaz betea. Herrialde honetan, alberjiniak metro bateko luzera dute, "Serphentum barietatea" deritzon motakoak, suge bat dirudiena.
  
  
• "A tocino y berenjenas, quien tendrá las manos llenas" bezalako atsotitzen parte da.