Ekorlegi

Errezetak:

Kalabaza eta errukula entsalada
Kalabaza crema
Kalabaza bizkotxoa
Kalabaza galletak
Kalabaza-flana
Kalabaza-hummusa

Kalabaza

Datu fitxa

Izena/latin

Kalabaza/Curcubita maxima

Kalabaza kuiaren fruitua da, Kukurbitazeoen familiakoa. Familia honek 850 landare espezie barne hartzen ditu, gehienak belarkarak, igokariak edo herrestariak, fruitu handiak eta azal sendoa dituztenak. Angurria eta meloia bezalako fruitu batzuk, luzokerra edo kuiatxoa bezalako barazki arruntekin batera, familia berekoak dira.

Motak

Udako eta neguko kalabazak dira mota nagusiak.

Udako kalabazak azal argikoak izaten dira, hazi bigunak dituzte eta denbora gutxi kontserbatzen dira. Talde honetakoak dira:

Basaerramu-kalabaza: lauketa itxura, 20 zentimetroko diametroa eta zuria, berde argia edo horiaren artean aldatzen den kolorea.
Espagetia: Japoniatik dator eta meloi hori kolore baten antzeko forma du. Izena, bere haragi egosiaren forma espagetien antzeko harietan erraz banatzen delako da.
Errondinia: kalabaza biribila, larruazal laranja eta haragi zuria edo horia.

Neguko kalabazak udakoak baino lehorragoak, haragitsuagoak eta goxoagoak izaten dira. Haien larruazala oso lodia da eta, horiri esker, denbora gehiagoz kontserbatzen dira. Besteak beste:

Zidra-kalabaza: musketa kalabaza edo zanlo esaten zaio, eta eremu tropikaletan hedatuena da. Beta-karoteno eduki altua duenez, bere pulpa likatsua eta hori kolorekoa da.
Konfitura-kalabaza: tamaina handikoa izan ohi da, eta zirikilote kalabaza ere esaten zaio, kalabaza horrekin egiten den produktua dela-eta.
Kalabaza txinatarra edo argizariaren kalabaza: arrauzkara edo luzanga formako barietatea da, 6-8 zentimetro inguruko luzerakoa. Asiarren dietaren parte da, eta bere azala, behin helduz gero, zerosa itxura hartzen duelako bereizten da.

Jatorria

Batzuek diotenez, bere jatorria Amerikan kokatu daiteke, baina badirudi Hegoaldeko Asiako barazkia dela. Antzinako egile askok haien idazkietan aipatzen dute kalabaza, eta badakigu hebrearren eta egiptoarren artean lantzen zela.

Hasiera batean, kontsumitzeko baino gehiago, kalabaza haziak aprobetxatzeko landatzen zen produktu hau. Mami eta zapore gehiago zuten mota desberdinak sortu ahala, ohitura hori desagertuz joan zen.

Bere kontsumoa Asiatik Erdialdeko Amerikaraino hedatu zen, handik aurrera kontinente honen hegoaldera zein iparraldera iritsiz. XV. mendera arte espainiarrek ez zuten kalabaza Europan sartu, klima beroeneko herrialdeetan batez ere zabaldu zena.

Gaur egun, mundu osoko lur epel eta hezeetan landatzen da kalabaza.

Nutrizio-balioa eta propietateak

Kalabazaren osagai nagusia ura da, eta dituen karbohidrato gutxiei eta koipe eskasei esker, kaloria gutxi ematen ditu.

Zuntz-iturri ona da, asetasun-balioa ematen duena, eta hesteetako zirkulazioa hobetzen du, traktu gastrointestinaleko mukosak leuntzeko muzilago asko baitdaude.

Bitaminei dagokienez, kalabazak beta-karoteno edo A probitamina eta C bitamina ugari ditu. E bitaminaren, folatoen eta B taldeko beste bitamina batzuen (B1, B2, B3 eta B6) kantitate nabarmenak ere baditu.

Sukaldaritza erabilerak. Zer egin kalabazarekin

Kalabazaren mamia gordinik (fin xehatuta), entsaladetan, zizka-mizketan edo ogitartekoetan, pureetan egosita, krema hotzetan, hala nola vichysoisse, edo krema beroetan, frijitua, erregosia eta/edo labean jan daiteke.

Adi! Egosi nahi dugunean, 20 minutu baino gehiago ez egostea gomendatzen dizugu, erabat desegitea nahi ez baduzu.

Kalabaza nola gorde

Kalabaza osoa, ireki gabe, kontserbatzeko modurik onenetako bat leku fresko eta ilun batean gordetzea da, berotik, hotzetik eta argitik babestuz. Tenperatura egokiena 10ºC eta 16ºC bitartekoa izango litzateke, ondo kontserbatuta sei hilabete iraun baititzake. Zatitan moztu ondoren, plastikozko filmarekin eta hozkailuaren barruan babestea da onena.

Kozinatuta baldin badago, hozkailuan edo izozkailuan gorde dezakegu.

Izozteko, galdarraztatzea gomendatzen dizugu; izan ere, kozinatzen ez badira edo desizoztean galdarraztatzen ez badira, haien hezetasun-galera handiagoa izango da eta horrek, oso trinkotasun arraroa duen kalabaza bat izatea eragingo du.

Bere sasoirik onena

Martxotik abendura.

Kalabaza nola landatu

Kalabaza martxoaren hasieran ereiten da eta, eguraldi hotza dagoenean, apirila edo maiatza arte atzeratzen da. Landare hau errazago ernetzeko, haziak oihal busti batean biltzea komeni da, erein baino 24 edo 48 ordu lehenago.

Lurra kolpeka ereiten da, kolpe bakoitzean 5 edo 6 hazi jarriz. Gutxi gorabehera 5 kilogramo hazi izango ditugu ereindako hektarea bakoitzeko.

Ereiteko unean, lurraren tenperatura 15 gradutik gorakoa izan behar du. Tenperatura horretara iristea ezinezkoa balitz, hobe da denbora batez ereitea atzeratzea.

Hazitegian, aire zabalean, tuneletan edo hazitegi estalietan ere erein daiteke.

Kalabaza ez da oso landare zorrotza lurzoruko hezetasunean, baina oso ondo erantzuten du ureztatzetara. Uretako beharrak handitzen doaz fruitua hazten doan heinean, azken egoerara iritsi arte. Kontuan izan behar da ereintza ureztatze edo euri baten ondoren egin bada, ez dela berriro ureztatu behar lehen fruitua sortu arte.

Bilketa: ereiten denetik biltzen den arte, eremuaren arabera, 4 hilabete igarotzen dira. Kalabazak ekoizten jarraitzeko, fruituak moztu behar dira erabat heldu aurretik.

Fruituak leku freskoetan gorde behar dira baina, kontuz! Kolpe, izozte edo gaixotasunen ondorioz hondatutako fruituak ingurukoak hondatu aurretik kendu behar dira.

Bitxikeriak

1584. urtean, Jacques Cartier esploratzaile frantsesak San Lorentzo eskualdea bisitatu zuenean, «gros melons» deituriko barazkiak aurkitu zituen. Izen hori ingelesera «pompions» izenarekin itzuli zen, gaur egun ingelesez deitzen den «pumpkin» hitzeraino eboluzionatu zena. Beste batzuek diotenez, «pumpkin» hitza grezierazko «pepon» hitzetik dator, meloi handi bat izendatzeko erabili zena.
Kalabaza erraldoien munduko lehiaketak daude. Kalabazarik astunena 824,86 kilokoa izan zen eta Kelsey Bryson, Ormstown herrikoa, (Quebec, Kanada), aurkeztu zuen Prince Edward Konderriko Kalabazetako Jaialdian, 2011ko urriaren 15ean, Ontarion (Kanada).
Kalabazekin amets egitea iragarpen txarra da, hainbat gaitzen berri ematen baitdigu, batez ere amestu duen pertsona nekazaria edo baserritarra bada. Kalabaza lehortuta edo ustelduta agertzen bada, galerak adierazten ditu. Berde baldin badago edo ez badago heldu, negozioetako lehiakideen inbidiez berri emango digu. Hala ere, kalabaza gozoarekin amets egiten badugu, gure jarduera guztiak hobetuko direla ohartarazten digu.
Antzinako Grezian kalabazak sexu-grina itzaltzen zuela uste zen. Erdi Aroan, elizak otoitzetan kalabaza-pipitak bekatuzko pentsamenduak urruntzeko erabiltzea gomendatzen zuen, eta horiek murtxikatzeak zelibatuari eusteko balio zuela ere uste zen.
Orbanik gabekoarekin eta aratzarekin zuen loturagatik, XVII. mendean erdeinuekin zerikusia zuen, eta hori ezkongai-harremanen testuingurura estrapolatu zen. Kataluniako zenbait landa-eremutan, bertakoak ez ziren ezkongaiak afaltzera gonbidatzen zituzten. Mutil-lagunari zigarroari su ematen bazitzaion, ezkongaia ondo ikusia zelako seinale zen, baina jateko kalabaza platerkada bat eskaintzen bazioten, mutila gogoko ez zutela eta alde egin behar zuela esan nahi zuen. Hortik dator gaztelerazko "dar calabazas" esamolde ospetsua.
Elikagai honekin musika tresnak sortu izan dira, hala nola marakak, txintxirrinak, kaskabiloak edo karimbak.
Italian, kalabaza-marmelada haurren, eriondoen edo adinekoen askarirako gomendatzen da, oso digerigarria eta hesteetarako onuragarria baitda.
Kalabaza-loreak jangarriak dira. Entsaladetan gordinik jan daitezke edota beste barazki batzuekin batera kozinatuta.
Ez da barazki honen zatirik galtzen, zurtoinak eta hostoak hegaztientzako eta beste animalia batzuentzako elikagai gisa erabili baitdaitezke. Zereal gehienen adina zuntz dute.