Azalorea / Brassica olerazea
Azalorea infloreszentzia borobildua, haragitsua eta handia da. Kruziferoen familiakoa da, 300 genero eta 3.000 espezie baino gehiago biltzen dituena. Brassica generokoak dira eta hori da azaren latinezko izena. Familia horren barruan beste barietate asko daude: brokolia, aza zuria edo azaburua, aza lonbardiarra, azalorea, arbia, errefaua, etab.
Gutxi gorabehera 3.000 espezie baino gehiago daude, baina gaur egun hiru aldaki dira gehien ezagutzen direnak:
Azalorea Mediterraneo ekialdeko eskualdeetatik datorren barazkia da, zehazki ekialde hurbiletik (Asia Txikia, Libano eta Siria).
Antzinaroan ez zen elikagai gisa kontsumitzen, baina zenbait gaixotasunen kontrako tratamendu bezala erabiltzen zen, hala nola buruko mina edo beherakoa.
Erromatarrek izan ziren azalorea landu zuten lehenak. Italiatik Mediterraneora zabaldu zen, garai hartan izan ziren merkataritza-harremanei esker, eta XVI. mendean bere lanketa Frantziara eta Ingalaterrara heldu zen. XVII. mendean azalorea Europako leku gehienetan lantzen zen, baina XVIII. mendera arte ez zen Espainiara iritsi.
Azalorearen osagai nagusia ura da, eta horrek, karbohidrato, proteina eta koipe gutxi izatearekin batera, kaloria gutxiko elikagai bihurtzen du. Horregatik, argaltzeko balio duten ia dieta guztietan egoten da.
Folato eta B6 eta C bitamina kopuru handiak ditu, baita B1, B2 eta B3 ere. Potasio eta fosforo portzentaje handiak ere aurki ditzakegu. Folatoek globulu zuriak eta globulu gorriak sortzen laguntzen dute, baita immunitate-sistemako antigorputzak sortzen ere. C bitaminak, bestalde, azaloreari balio antioxidatzaile handia ematen dio, burdina xurgatzen laguntzeaz gain.
Azalorearen beste bikaintasunetako bat elikagai izugarri diuretikoa izatea da. Likido gehiegi kentzeak, azido urikoa eta urea bezalako substantziena ere inplizitua dakar, horien atxikitzeak osasun-arazo larriak ekartzen baititu.
Janaria prestatzeko orduan oso barazki moldakorra da, eta egosita, erregosita, gratinatua, eskabetxatuta, etab., zerbitzatu daiteke.
Lurrunetan prestatzean, usain desatsegina izan ohi du eta, horregatik, limoi-zuku tanta batzuk uretara gehitzea gomendatzen dizugu.
Luzaroago iraun dezan, azalorea hozkailuan gordetzea da onena, plastikozko poltsa zulatu batean bilduta. Horrela, bere nutrizio-ezaugarriak luzaroago mantendu ditzake. Jateko ordura arte ez garbitzea gomendatzen dizugu.
Azalorea izoztu daiteke, baina horretarako zuhaitz txikietan banatzea, minutu batzuetan ur irakinetan galdarraztatzea eta izotzekin hoztea da onena.
Bere garairik onena iraila eta urtarrila artekoa da.
Azalorea garai hotzetako landarea da.
Ureztatzea: azalorea hazteko hezetasun iraunkorra behar da. Infloreszentzia sortzen dutenean, ez da komeni gainetik ureztatzea. Egokiena tantaka ureztatzea da.
Konpost deskonposatua behar du.
Lurzorua: neutroa, biguna eta ongarritua. Hezetasun erregularra hazkuntza-ziklo osoan.
Motak:
Uda-udazken barietatea: ereitea urtarriletik martxora hazitegi babestuetan egiten da.
Udazkenetik negura bitarteko barietatea: aire zabaleko hazitegian ereiten da, maiatzetik ekainera.
Negu-udaberri barietatea: aire zabaleko hazitegian ereiten da, uztailetik irailera.
Hiru edo bost orri dituztenean, lekuz aldatzen dira. Landatzean, sustraiak eta zurtoina lehen hostoen oinarriraino lurperatuko ditugu. Negua iristen denean, hostoak kukulua babesteko lotu behar dira.
Bilketa: kukulu txikiak eta zuriak aukeratu, horitu aurretik. Hartzen direnean, hozkailuan astebetez gorde daitezke edo ondo aireztatutako leku fresko batean gorde daitezke, ahuspez, hiru astez.
